Εισήγηση του Θάναση Μανιάτη για την ελληνική οικονομική κρίση
- μέγεθος γραμματοσειράς μείωση του μεγέθους γραμματοσειράς αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Γύζης Νικόλαος-Το σκλαβοπάζαρο, π. 1873-1875
Η παρουσίαση αυτή σκοπό έχει να δείξει εμπειρικά ότι η τρέχουσα κρίση της ελληνικής οικονομίας μπορεί να ιδωθεί μόνο σαν αναπόσπαστο τμήμα της συνολικής μεταπολεμικής πορείας του ελληνικού καπιταλισμού.Είναι συστημική, δομική κρίση επειδή απορρέει από τη μακροχρόνια λειτουργία και την εσωτερική λογική του συστήματος στην Ελλάδα και διεθνώς, και είναι επιπλέον κρίση υπερσυσσώρευσης του κεφαλαίου που προκαλείται συγκεκριμένα από το μηχανισμό του Μαρξικού νόμου της πτωτικής τάσης του ποσοστού κέρδους. Ο τελευταίος, τοποθετεί την κερδοφορία του κεφαλαίου στο κέντρο της ανάλυσης της καπιταλιστικής οικονομίας, ενώ η τάση και οι διακυμάνσεις του ποσοστού κέρδους σκιαγραφούν τις διαφορετικές φάσεις της εξέλιξης της και προσδιορίζουν σε κάθε συγκυρία τις πιθανές/δυνητικές προοπτικές της βραχυπρόθεσμης και μεσοπρόθεσμης πορείας της, όπως και την αποτελεσματικότητα που μπορούν να έχουν διάφορα μέτρα (μακρο)οικονομικής πολιτικής. Παραπέρα, η κατάσταση της οικονομικής βάσης ιδίως σε οριακές στιγμές επηρεάζει με άμεσο τρόπο την εξέλιξη του συνολικού εποικοδομήματος και της διαμόρφωσης του πολιτικού συστήματος ειδικότερα. Οι φάσεις εξέλιξης της μεταπολεμικής ελληνικής οικονομίας (αναγκαστικά) συμπίπτουν με αυτές όλων των αναπτυγμένων καπιταλιστικών οικονομιών με μια χρονική υστέρηση που μειώνεται σταδιακά.
Πιο συγκεκριμένα υποστηρίζουμε ότι υπάρχουν τρεις διαστάσεις της κρίσης της ελληνικής οικονομίας που αφορούν:
α) τη διεθνή κρίση υπερσυσσώρευσης κεφαλαίου εξ’ αιτίας του νόμου της πτωτικής τάσης του ποσοστού κέρδους
β) την αντίστοιχη κρίση της «πραγματικής» ελληνικής οικονομίας με τα ίδια αίτια και γ) την κρίση των δημοσίων οικονομικών του ελληνικού κράτους. Η λειτουργία και η εκδήλωση του νόμου στη σύγχρονή του εκδοχή στηρίζεται στη φύση της τεχνολογικής μεταβολής στον καπιταλισμό που συμπυκνώνεται στην αυξητική τάση της οργανικής σύνθεσης του κεφαλαίου, τάση που αντισταθμίζει και κυριαρχεί πάνω στα αποτελέσματα της διανομής του εισοδήματος όπου το κεφάλαιο επικρατεί επί της (παραγωγικής) εργασίας (αυξητική τάση του ποσοστού υπεραξίας). Επιπλέον η αύξηση του λόγου μη παραγωγικής προς παραγωγική εργασία και η αδυναμία αντιστροφής αυτής της τάσης επιδεινώνει ακόμη περισσότερο τη μείωση του ποσοστού κέρδους
Η δομή της μεταπολεμικής οικονομίας των ΗΠΑ παρουσιάζεται αρχικά παρακάτω έτσι ώστε η αντιπαραβολή της με την αντίστοιχη εξέλιξη της ελληνικής οικονομίας να δείξει ότι δεν υπάρχει κάποια «ιδιαιτερότητα» του ελληνικού καπιταλισμού αλλά αντίθετα ότι ο τελευταίος κινείται σύμφωνα με τους θεμελιώδεις νόμους κίνησης του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής. Η συνολική αφήγηση περιγράφει τα χαρακτηριστικά των τεσσάρων διαφορετικών φάσεων της μεταπολεμικής διαδικασίας ανάπτυξης και συσσώρευσης κεφαλαίου δίνοντας έμφαση
α) στη διαρκώς φθίνουσα οικονομική απόδοση των αναπτυγμένων καπιταλιστικών οικονομιών
β) στο κοινό μοτίβο εξέλιξης που αποκαλύπτουν οι κρίσιμες μαρξικές μεταβλητές για τις φάσεις της οικονομίας των ΗΠΑ και της ελληνικής οικονομίας γ) στην ιδιαίτερη δημοσιονομική δομή του ελληνικού κράτους με ταξικό πρόσημο καθαρά αρνητικό για την εργατική τάξη.
Three dimensions:
1st) The world economic crisis: crisis of profitability and capital accumulation of the “real” economy (Law of the Tendency of the Rate of Profit to Fall)
2nd) The crisis of the Greek “real” economy: It is also a profitability and capital accumulation crisis due to the workings of the same mechanism.
3rd) The Greek fiscal crisis: Exacerbates the underlying crisis, it is caused by the class bias of the fiscal structure, combined with a negative net social wage for the working class.
2. The neoliberal era delivered only a partial and insufficient recovery of productivity and profitability since it was based almost exclusively on the redistribution of income in favor of capital.
3. The survival of laggard capitals in the absence of an extensive devaluation or destruction of significant portions of fixed capital and the persistence of unproductive labor were the causes of the partial recovery in productivity, profitability, capital accumulation and growth (see Tables below) despite the huge increase in the rate of exploitation of labor.
4. Financialization was one of the outcomes of low profitability. Financial “bubbles” created “wealth effects” which stimulated consumption and effective demand constituting the only source of the (anemic) growth of the period.
5. The break of the last “bubble” signifies the return to the weak fundamentals of the real economy and possibly to a prolonged period of stagnation or crisis.
Η εξέλιξη των:
Distribution: Rate of surplus value, USA 1947-2010
Causes:
1. Differences between the structure of Greek Public finances and that of the average for the EU-15 countries
2. The class dimension of public deficits: Is the social policy and the «net social wage» earned by the working class responsible for the annual deficits and the accumulation of the public debt?
Labour benefit ratio and labour tax ratio 1995-2011
The net social wage ratio in Greece (1958-2011)
Wrong (neoliberal) paradigm ----> different (Keynesian, social democratic) policy regime
Structural, systemic crisis -----> Question the whole system
This is a structural/systemic crisis, it has to do with the deep structure and the long run dynamics of the (Greek and world) capitalist economy/system and not with conjunctural imbalances or policy errors such as:
α) τη διεθνή κρίση υπερσυσσώρευσης κεφαλαίου εξ’ αιτίας του νόμου της πτωτικής τάσης του ποσοστού κέρδους
β) την αντίστοιχη κρίση της «πραγματικής» ελληνικής οικονομίας με τα ίδια αίτια και γ) την κρίση των δημοσίων οικονομικών του ελληνικού κράτους. Η λειτουργία και η εκδήλωση του νόμου στη σύγχρονή του εκδοχή στηρίζεται στη φύση της τεχνολογικής μεταβολής στον καπιταλισμό που συμπυκνώνεται στην αυξητική τάση της οργανικής σύνθεσης του κεφαλαίου, τάση που αντισταθμίζει και κυριαρχεί πάνω στα αποτελέσματα της διανομής του εισοδήματος όπου το κεφάλαιο επικρατεί επί της (παραγωγικής) εργασίας (αυξητική τάση του ποσοστού υπεραξίας). Επιπλέον η αύξηση του λόγου μη παραγωγικής προς παραγωγική εργασία και η αδυναμία αντιστροφής αυτής της τάσης επιδεινώνει ακόμη περισσότερο τη μείωση του ποσοστού κέρδους
Η δομή της μεταπολεμικής οικονομίας των ΗΠΑ παρουσιάζεται αρχικά παρακάτω έτσι ώστε η αντιπαραβολή της με την αντίστοιχη εξέλιξη της ελληνικής οικονομίας να δείξει ότι δεν υπάρχει κάποια «ιδιαιτερότητα» του ελληνικού καπιταλισμού αλλά αντίθετα ότι ο τελευταίος κινείται σύμφωνα με τους θεμελιώδεις νόμους κίνησης του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής. Η συνολική αφήγηση περιγράφει τα χαρακτηριστικά των τεσσάρων διαφορετικών φάσεων της μεταπολεμικής διαδικασίας ανάπτυξης και συσσώρευσης κεφαλαίου δίνοντας έμφαση
α) στη διαρκώς φθίνουσα οικονομική απόδοση των αναπτυγμένων καπιταλιστικών οικονομιών
β) στο κοινό μοτίβο εξέλιξης που αποκαλύπτουν οι κρίσιμες μαρξικές μεταβλητές για τις φάσεις της οικονομίας των ΗΠΑ και της ελληνικής οικονομίας γ) στην ιδιαίτερη δημοσιονομική δομή του ελληνικού κράτους με ταξικό πρόσημο καθαρά αρνητικό για την εργατική τάξη.
On the nature of the crisis and the possible responses in the literature
- (Financial) Management crisis ----à appropriate regulation
- Wrong (neoliberal) paradigm ------à different (Keynesian, social democratic) policy regime, demand stimulation
- Eurozone structure -----à new architecture, fiscal union
- Fiscal crisis --------à Fiscal austerity (for workers)
- Structural, systemic crisis -----à Question (theoretically) and challenge (politically) the system and its future as a whole
The three dimensions of the Greek economic crisis
The current crisis has to be evaluated in the context of the long run trajectory of profitability and the capital accumulation process at the national and international level. Instead of just blaming neoliberalism or greed (financial capital) we have to use the analytical tools of Marxist Political Economy.Three dimensions:
1st) The world economic crisis: crisis of profitability and capital accumulation of the “real” economy (Law of the Tendency of the Rate of Profit to Fall)
2nd) The crisis of the Greek “real” economy: It is also a profitability and capital accumulation crisis due to the workings of the same mechanism.
3rd) The Greek fiscal crisis: Exacerbates the underlying crisis, it is caused by the class bias of the fiscal structure, combined with a negative net social wage for the working class.
“golden age”- stagflation crisis – neoliberalism – current crisis
1. The Marxian Law of the Falling Rate of profit (due to the rising organic composition of capital which offsets the rising rate of surplus value, and exacerbated by the rising ratio of unproductive to productive labor) explains the stagflation crisis of the 1970s and the end of the “golden age” of capital accumulation (1947-1968).2. The neoliberal era delivered only a partial and insufficient recovery of productivity and profitability since it was based almost exclusively on the redistribution of income in favor of capital.
3. The survival of laggard capitals in the absence of an extensive devaluation or destruction of significant portions of fixed capital and the persistence of unproductive labor were the causes of the partial recovery in productivity, profitability, capital accumulation and growth (see Tables below) despite the huge increase in the rate of exploitation of labor.
4. Financialization was one of the outcomes of low profitability. Financial “bubbles” created “wealth effects” which stimulated consumption and effective demand constituting the only source of the (anemic) growth of the period.
5. The break of the last “bubble” signifies the return to the weak fundamentals of the real economy and possibly to a prolonged period of stagnation or crisis.
General Marxian Rate of profit (R) and Net rate of profit (r )
Explaining the Fall in the Rate of Profit
Η παγκόσμια καπιταλιστική κρίση: Μειούμενος οικονομικός δυναμισμός – Στασιμότητα – Κρίση
Η εξέλιξη των:
- ΑΕΠ
- ΑΕΠ κατά κεφαλή
- παραγωγικότητα της εργασίας
Average GDP per capita growth: Advanced capitalist economies, 1970-2011
| 1970-1980 | 1980-1990 | 1990-2000 | 2001-2011 | 2005-2011 | |
| USA | 2.35 | 2.66 | 2.48 | 0.63 | -0.40 |
| Japan | 2.82 | 3.89 | 0.76 | 0.64 | -0.41 |
| UK | 1.92 | 3.14 | 2.60 | 0.8 | -0.51 |
| France | 2.98 | 1.65 | 1.45 | 0.52 | -0.09 |
| Germany | 2.82 | 2.00 | 1.22 | 1.14 | 1.11 |
| Italy | 3.28 | 2.42 | 1.51 | -0.52 | -1.27 |
| Greece | 3.42 | 0.25 | 1.37 | 1.20 | -1.36 |
| Europe | 2.66 | 2.15 | 1.85 | 0.96 | 0.11 |
| Developed Economies | 2.58 | 2.61 | 1.97 | 0.83 | -0.07 |
Average productivity growth in advanced capitalist economies: from the “golden age” to the present crisis
| Labor productivity | 1957-68 | 1968-81 | 1982-1994 | 1995-2007 | 2008-2013 |
| USA | 2.7 | 1.6 | 1.4 | 2.0 | 1.2 |
| Japan | 7.2 | 5.4 | 2.9 | 1.7 | 0.08 |
| Germany | 5.3 | 4.0 | 2.8 | 1.8 | 0.03 |
| France | 5.1 | 4.1 | 2.5 | 1.7 | 0.02 |
| UK | 3.2 | 3.1 | 2.8 | 2.5 | -0.05 |
| Italy | 6.3 | 4.0 | 1.8 | 0.07 | -0.02 |
The “Big Picture”: Diminishing rates of growth USA, EU, Japan, 1960-2011 (Monthly Review, Vol 64, 1)
US economy 1947-2011
- Profitability of Capital, r, R
- Distribution S/V, Π/W
- Technical change K/V, K/Y
- Structural change (U/V)
- Effective Demand (rN, r)
- Financialization (rFCS, rNFCS)
Net corporate rate of profit USA 1947-2011
General Marxian Rate of Profit (R) USA 1947-2009
General Marxian (R) and net rate of profit (r) 1947-2009General Marxian (R) and net rate of profit (r) 1947-2009
Distribution: Rate of surplus value, USA 1947-2010
Technical change: Capital-output ratio USA 1948-2010
Structural change: Ratio of unproductive to productive labor compensation (U/V) USA 1947-2010
Effective Demand: Corporate net rate of profit and normal corporate net rate of profit USA 1947-2011
“Financialization”: Financial and non-financial rate of profit US 1947-2010
Consumption and investment contribution to GDP growth
GREEK ECONOMY 1958-2011
- Profitability of Capital, r, R
- Profitability (r) and growth (GDP)
- Distribution S/V, Π/W
- Productivity (y) and real wage (ω)
- Technical Change K/V, K/Y
- Structural Change (U/V)
- Capital accumulation I/GDP
- Financialization
- Private Debt
General Marxian (R) and net (r) rate of profit, Greece, 1958-2011
Profitability (r ) and GDP growth (g), Greece, 1960-2009
Technical change: Organic (K/V) and materialized (K/Y) composition of capital, Greece, 1958-2011
Technical change: Capital intensity (K/Np), productivity (Y/Np) and capital-output ratio (K/Y), 1958-2009
Distribution: Rate of surplus value and profit share, 1958-2011
Παραγωγικότητα-Πραγματικός μισθός 1960-2009
The rate of surplus-value (S/V) and the capital-output (K/Y) ratio, 1958-2011
Structural change: Ratio of Unproductive to productive labor, Greece, 1958-2011
Profits (Π) as a share of surplus value (S), Greece, 1958-2009
Capital accumulation: rate of profit (r ) and investment share (I/MNVA), Greece, 1960-2011
Financialization: Rate of profit (r ), financial and non-financial sector, 1958-2008
Private Debt: Consumer and mortgage loans as a share of personal income, 1980-2009
The Greek fiscal crisis and the net social wage
Public deficits – Public Debt:Causes:
1. Differences between the structure of Greek Public finances and that of the average for the EU-15 countries
2. The class dimension of public deficits: Is the social policy and the «net social wage» earned by the working class responsible for the annual deficits and the accumulation of the public debt?
Fiscal structure: Public expenditures, taxes and public deficits as a percentage of GDP in Greece and EU-15 (average values for 1995-2011)
Fiscal structure: Public expenditures, taxes and public deficits as a percentage of GDP in Greece and EU-15 (average values for 1995-2011)
Public deficit and Public debt as a percentage of GDP 1995-2011
Net Social Wage Terminology
Net Social Wage Terminology
•Net Social Wage = Labour Benefits – Labour Taxes
N = LB - LT
N = LB - LT
•Labour Benefit Ratio = Labour Benefits / GDP
L b = LB / GDP
L b = LB / GDP
•Labour Tax Ratio = Labour Taxes / GDP l t =
LT / GDP
LT / GDP
•Net Social Wage Ratio = Net Social Wage / GDP
•n = l b – l t = N / GDP
•n = l b – l t = N / GDP
Allocation of benefits from state expenditures to wage labourers
Allocation of taxes to wage labourers
Social expenditures as a percentage of GDP, OECD countries
Old age pensions as a percentage of GDP, OECD countries
Labour share in total taxes and total state expenditures
Labour benefit ratio and labour tax ratio 1995-2011
The net social wage ratio in Greece (1995-2011)
Military spending and the net social wage ratio in Greece (1995-2011)
The net social wage ratio in Greece (1958-2011)
On the nature of the crisis
Management crisis ---->appropriate regulationWrong (neoliberal) paradigm ----> different (Keynesian, social democratic) policy regime
Structural, systemic crisis -----> Question the whole system
This is a structural/systemic crisis, it has to do with the deep structure and the long run dynamics of the (Greek and world) capitalist economy/system and not with conjunctural imbalances or policy errors such as:
oHigh wages and/or social benefits ----à trade and/or fiscal crisis (mainstream view)
oIncome inequality, low wages and low effective demand (radical view)
oFinancialization and financial crisis (both mainstream and radical)
oEurozone structure (both mainstream and radical)
Low levels and rates of growth of productivity, profitability, capital accumulation do not allow for concessions to the subordinate classes. “Redistributional illusions”: During the whole neoliberal period and especially today, there is no room for systemic policies in favor of the working class or for “win-win” solutions out of the crisis favorable for both capital and labor. “Austerity” and prolonged unemployment periods are necessary for the system to survive even with lowered expectations and running the danger of system de-legitimization